"Classical Mongolian to Latin" transliteration table contributed to Lingua::Translit package...

Хуучин Монгол бичгийн латин галигийн хүснэгт Lingua::Translit багцад орлоо...

Lingua::Translit багцийг хөгжүүлэгч Alex Linke-н туслалцаатайгаар Хуучин Монгол бичгийн латин галигийн хүснэгт Lingua::Translit багцийн 0.09 хувилбарт багтлаа.


Хуучин Монгол бичгийн латин галигийн хүснэгт үүсгэхэд тулгарсан асуудлууд, тэдгээрийг шийдвэрлэх нь:

1. Албан ёсны стандартыг хайгаад олоогүй болохоор:

- монголч эрдэмтэн N.Poppe-гийн хүснэгт (page25 Грамматика Письменно-Монгольского Языка, Академии Наук СССР, Ленинград,1937)
- М.Эрдэнэчимэг эгчийн Report-170 (UNU/IIST, Macao, 1999)
- википедиа дээрх хүснэгт болон T.Pederson-ы хүснэгт (Eesti Keele Instituut, Tallinn, 2006)
- LinguaMongolia.co.uk дээрх Emyr.P-н ажлуудын дотроос Д.Нацагдоржийн шүлгүүд, "Монголын Нууц Товчоо"-ны хятад болон монгол галигууд (2005-2006)
- mongolxel.webz.cz дээрх Б.Сумъяабаатар гуайн "Монголын нууц товчоон"-ны хятад болон монгол галигууд (ШУА, Улаанбаатар, 1990)
- mongolxel.webz.cz дээрх Lajos Ligeti-н "Монголын нууц товчоон"-ны монгол галиг (Akadémiai Kiadó, Budapest, 1971)
- Altaica.narod.ru дээрх E.Haenisch-н "Юан Улсын түүх"-н латин галиг (Abhandlungen der deutschen Akademie der Wissenschaften, Berlin, 1950)

зэргийг судалгааны материал болгон харицуулан судалж, common_classical_mon.xml дүрмийн файлыг үүсгэлээ.



2. Судалгааны ажилд ашиглах бэлэн галигласан текстийн ховор байдал...
Интернетээр хайж олдсон, дээр дурдсан электрон текстүүдийг common_classical_mon.xml дүрмийн файлыг шалгахад хэрэглэсэн. Судалгааны материалын хомсдмол байдлаас үүдэн манж, шивээ, тод, али гали үсгүүдийн латин галиг энэ файлд багтаагүй байгаа. Цаашид электрон бус, цаасан дээр хэвлэгдсэн материалуудыг ашиглан 1-рт илүү өргөн хэмжээний корпусаар дүрмийн файлыг шалгах, 2-рт дээрх үсгүүдийн латин галигийг цаашид нэмэх төлөвлөгөөтэй байна.

Ингээд Хуучин монгол бичгийн латин галигийн хүснэгтийг дараах байдалтай үүсгэлээ.

Эгшиг үсгүүд:

№	Үсгийн нэр		Галиг		Unicode (Basic Set)
	Криллээр	Report170	char	char code	char	char code
1	Эгшиг үсэг А	Mongolian letter A	a	U+0061	ᠠ	U+1820
2	Эгшиг үсэг Э	Mongolian letter E	e	U+0065	ᠡ	U+1821
3	Эгшиг үсэг И	Mongolian letter I	i	U+0069	ᠢ	U+1822
4	Эгшиг үсэг О	Mongolian letter O	o	U+006F	ᠣ	U+1823
5	Эгшиг үсэг У	Mongolian letter U	u	U+0075	ᠤ	U+1824
6	Эгшиг үсэг Ө	Mongolian letter OE	ö	U+00F6	ᠥ	U+1825
7	Эгшиг үсэг Ү	Mongolian letter UE	ü	U+00FC	ᠦ	U+1826
8	Эгшиг үсэг Е	Mongolian letter EE	ē	U+0113	ᠧ	U+1827

Гийгүүлэгч үсгүүд:

	Үсгийн нэр		Галиг		Unicode (Basic Set)
	Криллээр	Report170	char	char code	char	char code
1	Гийгүүлэгч үсэг Н	Mongolian letter NA	n	U+006E	ᠨ	U+1828
2	Гийгүүлэгч үсэг НГ	Mongolian letter ANG	ng	(U+006E)(U+0067)	ᠩ	U+1829
3	Гийгүүлэгч үсэг Б	Mongolian letter BA	b	U+0062	ᠪ	U+182A
4	Гийгүүлэгч үсэг П	Mongolian letter PA	p	U+0070	ᠫ	U+182B
5	Гийгүүлэгч үсэг Х (эр үгийн)	Mongolian letter QA	q	U+0071	ᠬ	U+182C
	Гийгүүлэгч үсэг Х (эм үгийн)	Mongolian letter QA	k	U+006B	ᠬ	U+182C
6	Гийгүүлэгч үсэг Г (эр үгийн)	Mongolian letter GA	ɣ	U+0263	ᠭ	U+182D
	Гийгүүлэгч үсэг Г (эм үгийн)	Mongolian letter GA	g	U+0067	ᠭ	U+182D
7	Гийгүүлэгч үсэг М	Mongolian letter MA	m	U+006D	ᠮ	U+182E
8	Гийгүүлэгч үсэг Л	Mongolian letter LA	l	U+006C	ᠯ	U+182F
9	Гийгүүлэгч үсэг С	Mongolian letter SA	s	U+0073	ᠰ	U+1830
10	Гийгүүлэгч үсэг Ш	Mongolian letter SHA	š	U+0161	ᠱ	U+1831
11	Гийгүүлэгч үсэг Т	Mongolian letter TA	t	U+0074	ᠲ	U+1832
12	Гийгүүлэгч үсэг Д	Mongolian letter DA	d	U+0064	ᠳ	U+1833
13	Гийгүүлэгч үсэг Ц, Ч	Mongolian letter CHA	č	U+010D	ᠴ	U+1834
14	Гийгүүлэгч үсэг Ж, З	Mongolian letter JA	j	U+006A	ᠵ	U+1835
15	Гийгүүлэгч үсэг Й, Я	Mongolian letter YA	y	U+0079	ᠶ	U+1836
16	Гийгүүлэгч үсэг Р	Mongolian letter RA	r	U+0072	ᠷ	U+1837
17	Гийгүүлэгч үсэг В	Mongolian letter WA	w,v	U+0077, U+0076	ᠸ	U+1838
18	Гийгүүлэгч үсэг Ф	Mongolian letter FA	f	U+0066	ᠹ	U+1839
19	Гийгүүлэгч үсэг К	Mongolian letter KA	ḳ	U+1E33	ᠺ	U+183A
20	Гийгүүлэгч үсэг К	Mongolian letter KHA	ǩ	U+01E9	ᠻ	U+183B
21	Гийгүүлэгч үсэг Ц	Mongolian letter TSA	c	U+0063	ᠼ	U+183C
22	Гийгүүлэгч үсэг З	Mongolian letter ZA	z	U+007A	ᠽ	U+183D
23	Гийгүүлэгч үсэг Х	Mongolian letter HAA	h	U+0068	ᠾ	U+183E
24	Гийгүүлэгч үсэг Ж	Mongolian letter ZRA	ž	U+017E	ᠿ	U+183F
25	Гийгүүлэгч үсэг ЛХ	Mongolian letter LHA	lh	(U+006C)(U+0068)	ᡀ	U+1840
26	Гийгүүлэгч үсэг	Mongolian letter ZHI	zh	(U+007A)(U+0068)	ᡁ	U+1841
27	Гийгүүлэгч үсэг	Mongolian letter CHI	ch	(U+0063)(U+0068)	ᡂ	U+1842

Туслах тэмдэгтүүд:

№	Тэмдэгтийн нэр		Галиг		Unicode (Basic Set)
	Криллээр	Report170	char	char code	char	char code
1	Бирга	Mongolian Birga	§	U+00A7	᠀	U+1800
2	Тодорхойлох гурван цэг	Mongolian Ellipsis	…	U+2026	᠁	U+1801
3	Таслал	Mongolian Comma	,	U+002C	᠂	U+1802
4	Цэг	Mongolian Full Stop	.	U+002E	᠃	U+1803
5	Тодорхойлох хоёр цэг	Mongolian Colon	:	U+003A	᠄	U+1804
6	Бүлгийн төгсгөл	Mongolian Four Dots	¶	U+00B6	᠅	U+1805
7	Эгшиг тусгаарлагч	Mongolian Vowel Seperator	-	U+002D	᠎	U+180E

Цифрүүд:

№	Цифрийн нэр		Галиг		Unicode (Basic Set)
	Криллээр	Report170	char	char code	char	char code
1	тэг	Mongolian Digit Zero	0	U+0030	᠐	U+1810
2	нэг	Mongolian Digit One	1	U+0031	᠑	U+1811
3	хоёр	Mongolian Digit Two	2	U+0032	᠒	U+1812
4	гурав	Mongolian Digit Three	3	U+0033	᠓	U+1813
5	дөрөв	Mongolian Digit Four	4	U+0034	᠔	U+1814
6	тав	Mongolian Digit Five	5	U+0035	᠕	U+1815
7	зургаа	Mongolian Digit Six	6	U+0036	᠖	U+1816
8	долоо	Mongolian Digit Seven	7	U+0037	᠗	U+1817
9	найм	Mongolian Digit Eight	8	U+0038	᠘	U+1818
10	ес	Mongolian Digit Nine	9	U+0039	᠙	U+1819

Lingua::Translit багцын өөрийгөө тестлэх тест файлд оруулсан хуучин монгол текстүүд:

1. Д.Нацагдоржийн "Миний нутаг", http://www.linguamongolia.co.uk/ дээрх галигаар.

Үндсэн тэмдэгтийн олонлог:
"ᠬᠡᠨᠲᠡᠢ ᠂ ᠬᠠᠩᠭᠠᠢ ᠂ ᠰᠣᠶᠣᠨ᠎ᠤ ᠥᠨᠳᠦᠷ ᠰᠠᠶᠢᠬᠠᠨ ᠨᠢᠷᠤᠭᠤᠨ᠎ᠤᠳ " .
"ᠬᠣᠶᠢᠲᠤ ᠵᠦᠭ᠎ᠦᠨ ᠴᠢᠮᠡᠭ ᠪᠣᠯᠤᠭᠰᠠᠨ ᠣᠢ ᠬᠥᠪᠴᠢ᠎ᠶᠢᠨ ᠠᠭᠤᠯᠠᠨ᠎ᠤᠳ " .
"ᠮᠡᠨᠡᠨ ᠂ ᠱᠠᠷᠭ᠎ᠠ ᠂ ᠨᠣᠮᠢᠨ᠎ᠤ ᠥᠷᠭᠡᠨ ᠶᠡᠬᠡ ᠭᠣᠪᠢ᠎ᠤᠳ " .
"ᠡᠮᠦᠨ᠎ᠡ ᠵᠦᠭ᠎ᠦᠨ ᠮᠠᠩᠯᠠᠢ ᠪᠣᠯᠤᠭᠰᠠᠨ ᠡᠯᠡᠰᠦᠨ ᠮᠠᠩᠬᠠᠨ ᠳᠠᠯᠠᠢ᠎ᠤᠳ " .
"ᠡᠨᠡ ᠪᠣᠯ ᠮᠢᠨᠤ ᠲᠥᠷᠦᠭᠰᠡᠨ ᠨᠤᠲᠤᠭ ᠮᠣᠩᠭᠣᠯ᠎ᠤᠨ ᠰᠠᠶᠢᠬᠠᠨ ᠣᠷᠣᠨ ᠃";

Латин галиг: "kentei , qangɣai , soyon-u öndür sayiqan niruɣun-ud " .
"qoyitu jüg-ün čimeg boluɣsan oi köbči-yin aɣulan-ud " .
"menen , šarɣ-a , nomin-u örgen yeke ɣobi-ud " .
"emün-e jüg-ün manglai boluɣsan elesün mangqan dalai-ud " .
"ene bol minu törügsen nutuɣ mongɣol-un sayiqan oron .";


2. "Монголын Нууц Товчоо"-ны хэсгээс, Б.Сумъяабаатар гуайн галигаар.

Үндсэн тэмдэгтийн олонлог:
"ᠬᠠᠷᠴᠤ᠎ᠶᠢᠨ ᠬᠥᠪᠡᠭᠦᠨ ᠪᠣᠷᠵᠢᠭᠢᠳᠠᠢ᠎ᠮᠡᠷᠭᠡᠨ᠂ ᠮᠣᠩᠭᠣᠯᠵᠢᠨ᠎ᠭᠣᠣ᠎ᠠ ᠭᠡᠷᠭᠡᠢᠲᠦ ᠠᠵᠤᠭᠤ᠃ ᠪᠣᠷᠵᠢᠭᠢᠳᠠᠢ᠎ᠮᠡᠷᠭᠡᠨ᠎ᠤ ᠬᠥᠪᠡᠭᠦᠨ ᠲᠣᠷᠣᠭᠣᠯᠵᠢᠨ᠎ᠪᠠᠶᠠᠨ᠂ ᠪᠣᠷᠣᠭᠴᠢᠨ᠎ᠭᠣᠣ᠎ᠠ ᠭᠡᠷᠭᠡᠢᠲᠦ᠂ ᠪᠣᠷᠣᠯᠳᠠᠢ ᠰᠤᠶᠠᠯᠪᠢ ᠵᠠᠯᠠᠭᠤᠲᠤ᠂ ᠳᠠᠶᠢᠷ ᠪᠣᠷᠣ ᠬᠣᠶᠠᠷ ᠬᠦᠯᠦᠭᠦᠳ ᠠᠭᠲᠠᠰᠲᠤ ᠪᠦᠯᠡᠭᠡ᠃ ᠲᠣᠷᠣᠭᠣᠯᠵᠢᠨ᠎ᠤ ᠬᠥᠪᠡᠭᠦᠨ ᠳᠤᠸᠠ᠎ᠰᠣᠬᠣᠷ ᠳᠣᠪᠤᠨ᠎ᠮᠡᠷᠭᠡᠨ ᠬᠣᠶᠠᠷ ᠪᠦᠯᠡᠭᠡ᠃";

Латин галиг:
"qarču-yin köbegün borjiɣidai-mergen, mongɣoljin-ɣoo-a gergeitü ajuɣu. borjiɣidai-mergen-u köbegün toroɣoljin-bayan, boroɣčin-ɣoo-a gergeitü, boroldai suyalbi jalaɣutu, dayir boro qoyar külügüd aɣtastu bülege. toroɣoljin-u köbegün duva-soqor dobun-mergen qoyar bülege.";


PS: xml дүрмийн файлыг хөрвүүлэхэд нэг асуудал гарсан нь MVS(Mongolian Vowel Selector), U+180E тэмдэгтийг XML::Simple ба XML::SAX::PurePerl багцууд танихгүй байсан юм. Багцийг хөгжүүлэгчид мэдэгдсэн бөгөөд удахгүй засагдах байх.